DRŽAVNA VELIKA GIMNAZIJA

Očekuje vas desetak nastavaka feljtona koji je napisao profesor Milivoj Tutorov, jedan od najvećih intelektualaca koje je Srbobran iznedrio tokom dvadesetog veka. Podsetićemo Vas, pored ovog feljtona, Srbobran.net je već objavio njegovih pet eseja koje možete pronaći na stranici koju smo formatirali  da bi smo sabrali njegove novinarsko književne radove do kojih smo uspeli da dođemo.

Zbog njegovog sveukupnog doprinosa kulturi, obrazovanju, ali i novinarstvu Srbobran.net je pokrenuo inocijativu da se jedan Trg u Srbobranu nazove Milivoj Tutorov, a lokalna samouprava je tu inicijativu prihvatila, predlog je potom stigao pred odbornike u Skupštini opštine i jednoglasno usvojen. Tabla sa imenom Trga Milivoj Tutorov, na kome se nalazi zgrada srbobranske Gimnazije "Svetozar Miletić", svečano je otkrivena na pedesetogodišnjicu osnivanja gimnazije nakon II Svetskog rata.

Feljton koji sledi je priča o jednom vremenu, o nesvakidašnjoj borbi Srbobranaca da dobiju, potom sačuvaju gimnaziju, ali i kako su izgubili bitku i ostali bez Državne velike gimnazije između dva Svetska rata.

VELIKA DRŽAVNA GIMNAZIJA

I deo

Ideja o otvaranju neke srednje škole, na prvom mestu gimnazije, potiče, u stvari, s kraja 19. veka, kad je tadašnji Sentomaš imao blizu 15.000 stanovnika i bio jedno od najbogatijih naselja u Bačkoj. Postojanje srednje škole bilo je objektivna potreba, jer su naši preci poklanjali veliku pažnju školovanju mladih...

Svake školske godine iz Sentomaša su desetine i stotine đaka odlazile u Novi Sad, Sremske Karlovce, Sombor, Segedin, Budimpeštu, Beč i druge školske centre Austrougarske. Školovanje dece na strani mogle su da obezbede samo imućnije porodice. Deca siromašnijih roditelja nisu imala uslove za produženo školovanje i ostajala su kod kuće.

Zbog uloge koju je Sentomaš imao u događajima revolucionarne 1848/49. godine, županijske vlasti su svojom revanšističkom politikom sprečavale svaki širi društveni napredak našeg mesta i uporno su odbijale svaki zahtev za otvaranje niže gimnazije, a o potpunoj Sentomašani nisu smeli ni misliti...Uzaludne su bile njihove molbe, zahtevi i predstavke, kao i svi drugi dokazi da Sentomašu treba i pripada pravo na potpunu gimnaziju.Vlasti su ćutale ili jednostavno i po kratkom postupku, odbijale zahteve i selo je bilo osuđeno da čami u sivilu provincijske zaostalosti i da čeka neke bolje dane.

Ti bolji dani došli su posle prvog svetskog rata, raspada Austrougarske i pripajanja Vojvodine novostvorenoj državi – Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

U tek oslobođenom Srbobranu pokrenuto je pitanje otvaranja potpune gimnazije, što je naišlo na oduševljenu podršku celokupnog stanovništva.  Gimnazija je bila potrebna Srbobranu, koji je imao pravo na brži kulturni razvoj, napredak i preobražaj.

Odluka o osnivanju potpune gimnazije doneta je na sednici opštinskog Narodnog odbora l7.decembra 1918. godine. Na istoj sednici je rešeno da se Prosvetnom odseku za Banat, Bačku i Baranju odmah podnese zahtev za otvaranje Državne velike gimnazije, koja će početi sa radom već školske 1919/20. godine. Prosvetni odsek za Banat, Bačku i Baranju je pozitivno rešio zahtev Narodnog odbora opštine i odobrio je osnivanje potpune gimnazije u Srbobranu.

Sve poslove u vezi sa otvaranjem i početkom rada škole preuzela je Srpska pravoslavna crkvena opština, čijim su rešenjem od 1. februara 1919. godine imenovani opštinski izaslanici, koji su dobili zadatak da od Ministarstva prosvete Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca pribave zakonom propisane uslove za otvaranje potpune gimnazije. Za izaslanike su imenovani Milivoj Sivački, sveštenik i Paja Dobanovački, veleposednik.

Polovinom februara 1919. godine formirano je u Srbobranu Poglavarstvo političke opštine, koje je preuzelo vlast od Narodnog odbora. Nova opštinska vlast potvrdila je imenovanje izaslanika, koje je Ljuba Davidović, ministar prosvete Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, primio u Novom Sadu, 5. aprila 1919. godine. Dobar govornik,vešt polemičar, odličan poznavalac istorije vojvođanskih Srba, a naročito prošlosti Srbobrana, veliki rodoljub i vatreni pobornik ideje o osnivanju potpune gimnazije u Srbobranu, sveštenik Milivoj Sivački je ministru Davidoviću argumentovano dokazivao opravdanost zahteva Srbobrana. Njegovo izlaganje autoritativno je potvrđivao Paja Dobanovački i ministar Davidović je izaslanicima obećao da će Ministarstvo prosvete odobriti otvaranje Državne velike gimnazije u Srbobranu. Naravno, pre toga su morale biti obavljene sve pripreme i obezbeđeni svi zakonom predvidjeni uslovi za rad srednjih škola.

Odobrenje Ministarstva prosvete stiglo je 30. aprila 1919. godine i opštinske vlasti su se našle pred veoma složenim problemom i obimnim poslovima. Trebalo je, naime, za relativno kratko vreme obezbediti prostorne, materijalne i druge uslove za početak rada Državne velike gimnazije. Prema tadašnjim zakonskim propisima, Ministarstvo prosvete bilo je dužno da obezbedi nastavni kadar i sredstva za plate gimnazijskog osoblja. Sve ostale troškove snosila je politička opština.

Trećeg maja 1919. godine, opštinsko poglavarstvo je formiralo Patronat Državne velike gimnazije od  15 članova. U Patronat su izabrani: Dr Momir Pavlović, advokat - predsednik, Milivoj Sivački, sveštenik - potpredsednik, Lazar Vučkov, sveštenik - blagajnik i članovi – Živko Prodanović, lekar, Paja Dobanovački, veleposednik, Ivan Zagorica, advokat, Ozren Zagorica, učitelj, Dušan Belić, opštinski beležnik, Nova Manojlović, trgovac, Đura Šijačić – Leđenski, zemljoradnik, Paja Šeguljev, krojač, Sima Šijačić, trgovac, Arkadije Petrović, trgovac, Todor Nikolić, lekar i Dr Dobrila Simić, profesor.

Patronat je prvu sednicu održao 12.maja 1919. godine i na njoj je rešeno da se opštinskom poglavarstvu uputi zahtev da se zgrada Gradske kavane (današnji Poslovno tržni centar ili stara zgrada osnovne škole “Vuk Karadžić”) dogradi, adaptira i osposobi za potrebe, smeštaj i početak rada gimnazije. Pred Patronatom se našao veliki i složen posao, ali drugog rešenja nije bilo. Opštinsko poglavarstvo je pozitivno rešilo zahtev Patronata ginmnazije i odobrilo je 110.000 dinara za uređenje zgrade, a Srpska pravoslavna crkvena opština obezbedila je 60.000 dinara za kupovinu i nabavku školskog nameštaja, nastavnih sredstava i učila. Radovi na preuređenju i adaptaciji zgrade tekli su prema planu i Patronat je već 01. septembra 1919. godine obavestio Opštinsko poglavarstvo da je zgrada osposobljena za početak rada gimnazije.

Javnost je, putem dnevne štampe, obaveštena da će se upis učenika obaviti 05. a nastava početi 23. septembra 1919. godine.

Za privremenog upravitelja gimnazije imenovana je dr Dobrila Simić, profesor istorije i geografije, inače, kćerka poznatog sentomaškog učitelja Vitomira – Babe Runića, velikog rodoljuba, nacional – političkog i javnog radnika i nadaleko čuvenog narodnog guslara. Uz pomoć pojedinih članova Patronata, Dobrila Simić je obavila upis učenika i 05. septembra 1919. godine predala postavljenom direktoru Državne velike gimnazije – Janku Gariću, profesoru, spisak učenika i ostalu školsku dokumentaciju.

Rešenjem Ministarstva prosvete Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, za profesore, nastavnike i stručne učitelje u Državnoj velikoj gimnaziji u Srbobranu postavljeni su: Janko Garić, profesor, direktor, Dr Dobrila Simić, profesor, Vječeslav Stjepanek, profesor, Milan Petrović, suplent, Živko Tomić, stručni učitelj, Nikola Krpan, stručni učitelj, Bela Miler, stručni učitelj, Milorad Kurjački, stručni učitelj, i Mileno Runić, katiheta.

Školske 1919/20. godine Državna velika gimnazija u Srbobranu imala je samo  jedno odeljenje od I do IV razreda. Viši razredi otvarani su postepeno: svake školske godine – stariji razred. Na taj način, Državna velika gimnazija u Srbobranu dobila je školske 1923/24. godine i VIII razred.

Do prve značajnije personalne promene u radu gimnazije došlo je već u decembru 1923. godine, kada je direktor Janko Garić premešten u gimnaziju u Novom Vrbasu, a na njegovo mesto imenovan je Nikola Zorić, profesor.

U toku letnjeg raspusta školske 1919/20. godine, obavljeni su novi, veoma obimni radovi na zgradi Gimnazije. Proširen je učionički i drugi školski prostor. Za ove, dopunske radove utrošeno je 220.000 dinara, koje je obezbedila politička opština, a Srpska pravoslavna crkvena opština dala je još 110.000 dinara za kupovinu nameštaja, učila i nastavnih sredstava od Građanske škole u Somboru, koja je ukinuta 1920.godine.

Tako je zgrada nekadašnje Gradske kavane, konačno, osposobljena za smeštaj i nesmetani rad jedne srednjoškolske ustanove i Ministarstvo prosvete je aktom broj 11.017 od 02.septembra 1920.godine, potvrdilo da Državna velika gimnazija u Srbobranu ispunjava sve uslove za rad i odobrila je upis učenika u peti razred.

Školske 1920/21. godine počela je nova etapa u razvoju Državne velike gimnazije u Srbobranu.

U nastavku feljtona saznaćete kako je škola funkcionisala, ko su bili najveći dobrotvori i po čemu se Petar Drapšin, tadašnji učenik Gimnazije, a kasnije revolucionar I narodni heroj isticao…

 

Postavio: Administrator dana 2017.08.28

|  Ocena:

 

                                    

 

Komentar na ovu vest mogu ostaviti samo registrovani korisnici našeg portala!